tu jesteś:   STRONA GŁÓWNA
Poznaj Tatry
NATURA
   Zielony Świat Tatr
   Zwierzęta Tatr
   Klimat, Skały i Wody
   Kronika wydarzeń przyrod.
KULTURA
   Historia
   Etnografia
Filmy edukacyjne
AUDYCJE RADIOWE
ATLAS ROŚLIN
ATLAS GRZYBÓW
ATLAS ZWIERZĄT
PANORAMY TATR
INNE GÓRY
BLOG / NEWSY
WSPÓŁPRACA


Historia
Odkrywcy Tatr
Wincenty Pol


  Wędrując dnem Doliny Kościelskiej, kilkaset metrów powyżej Raptawickiej Bramy mijamy po prawej stronie szlaku żelazny krzyż z napisem „Nic nad Boga”, usadowiony w kamieniu młyńskim. Jest to miejsce związane z  Wincentym Polem – wielkiego patriotą, humanistą, geografem i poetą, jednym z „odkrywców Tatr”.
W tym roku obchodzimy dwusetną rocznicę urodzin tego wielkiego Polaka, którego prochy spoczywają w Krypcie Zasłużonych w kościele na Skałce w Krakowie.
  Wincenty Pol, urodzony w 1807 roku w Lublinie, młodość spędził w okolicach Lwowa, we Lwowie też odbywał studia wyższe. Miały one charakter humanistyczny – obejmowały literaturę polską i niemiecką. W wieku 23 lat Wincenty Pol rozpoczął pracę na uniwersytecie w Wilnie. Dalsze plany życiowe Pola zmienił wybuch powstania listopadowego, w którym brał on czynny udział. Po upadku powstania udał się na krótką emigrację. Po powrocie do kraju wciąż angażował się czynnie w działalność patriotyczną, co zwróciło uwagę władz austriackich. Aby uniknąć aresztowania Wincenty Pol osiadł na pewien czas w okresie zimy 1834/35 pod Tatrami.
  W takich okolicznościach zetknął się pierwszy raz z górami, które później miały odegrać ważną rolę w jego życiu. Początkowo przebywał na terenie Kuźnic. Tam rozpoczął poznawanie Tatr – z początku, w trudnych zimowych warunków, tylko z literatury i opowieści górali. W czasie zimowego pobytu w Kuźnicach prowadził także obserwacje meteorologiczne. Latem 1835 roku odbył Pol wycieczkę dookoła masywy tatrzańskiego. Ten pierwszy i najdłuższy pobyt Wincentego Pola pod Tatrami zaowocował rozwinięciem się u niego zainteresowań geograficznych, a w efekcie rozpoczęciem badań nad geografią ziem polskich a szczególnie Karpat. W czasie kolejnych wycieczek w Tatry badacz odwiedził m.in. okolice Zakopanego, Dolinę Kościeliską, Morskie Oko i Czarny Staw pod Rysami i Dolinę Gąsienicową. Nie były to zatem wycieczki wysokogórskie, ale trasy łatwiejsze, pokonywane przez większość podróżnych odwiedzających wówczas Tatry. W trakcie swoich licznych podróży Wincenty Pol gromadził materiały do geograficznego opisu ziem polskich. Miało to być pierwsze dzieło obejmujące całość ziem polskich. Wobec braku literatury na temat poszczególnych zakątków, była to praca trudna. W czasie rabacji chłopskiej w 1846 roku materiały zebrane w posiadłości Pola pod Gorlicami, zostały zniszczone a sam ich autor trafił na kilka miesięcy do więzienia. Wydarzenia polityczne w latach 1846-48, w które Pol się bardzo angażował, nie pozwoliły mu kontynuować rozpoczętych badań. W 1849 roku, dzięki zabiegom Wincentego Pola, utworzono w katedrę geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim, profesurę której sam objął. W Krakowie zetknął się z wieloma badaczami i entuzjastami Tatr. Wnet odżyły plany opracowania monografii najwyższych polskich gór – tym razem zbiorowej. W 1851 roku opublikował Pol „Rzut oka na północne stoki Karpat i przyległe krainy”, w którym zamieścił ogólny opis Tatr. Góry zajmowały ważne miejsce w twórczości poetyckiej profesora. Utwory, takie jak „Pieśń o ziemi naszej” wydana w 1846 r., popularyzowały krajoznawstwo i geografię.

„A czy znasz ty, bracie młody,
Twoje ziemie, twoje wody?
Z czego słyną, kędy giną,
W jakim kraju i dunaju?”

Żaden z zakątków Polski nie doczekał się tak bujnych opisów, jak Tatry.

„Jak potopu świata fale
Zamrożone w swoim biegu,
Stoją nagie Tatry w śniegu,
By graniczny słup zuchwale!”

  Jako profesor, odbywał Pol liczne wycieczki. Na przełomie lipca i sierpnia 1852 roku celem studenckiego wyjazdu stały się Tatry. Ponad stuosobowa grupa ruszyła pod opieką przewodników do Doliny Kościeliskiej. Zwiedzono Lodowe Źródło, Skałę Pisaną i Halę Smytnią, na której profesor wygłosił patriotyczne przemówienie. Na pamiątkę swoistej manifestacji patriotycznej uczestnicy wycieczki ustawili drewniany krzyż. Skutki tej wycieczki okazały się dla Pola fatalne – z końcem 1852 roku usunięto go ze stanowiska a katedrę zamknięto. Pozbawiony warsztatu pracy naukowej poeta-geograf był zmuszony opuścić Kraków. Wincenty Pol udał się na kolejną tułaczkę i do Tatr już nigdy nie wrócił. Zmarł w 1872 roku, pochowano go na Cmentarzu Rakowickim. W 1881 roku prochy geografa-poety przeniesiono do Kościoła oo. Paulinów na Skałce. Imieniem Wincentego Pola nazwano pierwsze schronisko na polanie Stara Roztoka w Tatrach Wysokich.
  Mimo tak krótkiego okresu pracy naukowej przerywanej wydarzeniami politycznymi, to właśnie Wincentego Pola nazywa się „ojcem” nowożytnej geografii polskiej. To on zapoczątkował szereg dyscyplin geograficznych, przedtem w ogóle nie uprawianych lub słabo reprezentowanych: m.in. regionalizację, geomorfologię, antropogeografię. Jako nauczyciel przywiązywał wielką wagę do wycieczek terenowych w kształceniu geografów. Popularyzacja nauk geograficznych wpłynęła na rozwój turystyki, głównie turystyki górskiej. 


  A zatem...

"W góry! w góry, miły bracie!
Tam swoboda czeka na cię.
Na szałase do pasterzy,
Gdzie ze źródła woda bieży,
Gdzie się serce z sercem mierzy
I w swobodę człowiek wierzy!
Tutaj silniej świat oddycha,
Tu się szczerzej człek uśmiecha,
Gdy się wiosną śmieją góry..."


   Opracował: Jan Krzeptowski Sabała


«« Powrót do listy
    Drukuj     Wyślij znajomemu    Ilość odwiedzin   14350

POZNAJ TATRY Copyright © MATinternet s.c. - Z-NE.PL - ZAKOPANE 1999-2024  ::  14519505 odwiedzin od 2007-01-09   ONLINE: 16