tu jesteś:   STRONA GŁÓWNA
Poznaj Tatry
NATURA
   Zielony Świat Tatr
   Zwierzęta Tatr
   Klimat, Skały i Wody
   Kronika wydarzeń przyrod.
KULTURA
   Historia
   Etnografia
Filmy edukacyjne
AUDYCJE RADIOWE
ATLAS ROŚLIN
ATLAS GRZYBÓW
ATLAS ZWIERZĄT
PANORAMY TATR
INNE GÓRY
BLOG / NEWSY
WSPÓŁPRACA


Historia
Dzieje przewodników tatrzańskich

„Mój przewodniku ! tyś mnie wiódł przez góry,
Dając mi poznać ich poezję świeżą…”
Adam Asnyk 1879

Najstarsze ślady obecności człowieka w pobliżu Tatr pochodzą z paleolitu sprzed ponad stu tysięcy lat. Działalność gospodarczą w Tatrach rozpoczął człowiek już w pierwszych wiekach naszej ery prowadząc po południowej stronie Tatr Wysokich roboty górnicze. Zainteresowanie turystyczne najwyższymi górami Karpat rozpoczęło się znacznie później.
Za początek turystyki w Tatrach uważa się rok 1565, kiedy to Beata Łaska, żona polskiego magnata Olbrachta Łaskiego władającego zamkiem w Kiezmarku, odbyła wraz ze swoją świtą wycieczkę do Zielonego Stawu w Dolinie Kieżmarskiej.
Pierwsze wzmianki o przewodnictwie znajdujemy w XVII –wiecznym opisie przygód Simplicissimusa węgierskiego. Za autora tej powieści podróżniczej uważa się Daniela Speera pochodzącego ze Śląska. Jeden z rozdziałów jest zatytułowany „Jak Simplicissimus z pięcioma studentami i przewodnikiem przez trzy dni drapał się po najwyższych Karpackich górach”. Młodzi zdobywcy nie wyruszyli w góry sami. Jako przewodnika wynajęli nauczyciela ze wsi leżącej pod górami. Przewodnik zaopatrzył ich w odpowiedni sprzęt a w trakcie wycieczki chronił przed grożącymi im niebezpieczeństwami. Uważa się, że zdobyli wówczas Kieżmarski Szczyt. 

W rolę przewodnika wcielał się także rektor liceum w Kieżmarku – Goerg Buchholtz młodszy, którzy wraz ze swoimi studentami odbywał wycieczki w Tatry. Znamy dwa opisy takich wycieczek – z roku 1724 i 1726.
Przewodnicy towarzyszyli również  naukowcom zwiedzającym Tatry w celach badawczych, pomagając im wnieść na szczyty ważące wtedy sporo przyrządy pomiarowe – termometry, barometry, higrometry i inne niezbędne do przeprowadzenia pierwszych badań naukowych. Stanisław Staszic, w latach 1802 – 1805, podczas swoich wypraw na Kołowy Szczyt, Sławkowski i Krywań, zatrudniał jako przewodników górali z Jurgowa, zaś w wejściu na Łomnicę towarzyszyli mu przewodnicy z Gierlachowa i Starej Leśnej. Przewodnicy ówcześni znali zatem tylko część Tatr, tą w której działali jako kłusownicy czy pasterze, nie posiadali wiedzy o całych górach. Dzięki ich pomocy przeprowadzono pierwsze badania Tatr, przecierając szlaki dla naukowego poznania tych gór.

W wieku XIX Tatry stają się celem wycieczek coraz większej liczby osób. Istnieją już drogi doprowadzające w bezpośrednie sąsiedztwo tych gór, w podtatrzańskich miejscowościach turyści mają już zaplecze noclegowe i bazę wypadową dla wypraw w głąb gór. Wraz ze zwiększającą się liczbą turystów, rośnie także zapotrzebowanie na przewodników. Ludzie pną się coraz wyżej, by wejść na, niezdobyte jeszcze, najwyższe tatrzańskie szczyty.

W pierwszej połowie XIX wieku mamy informacje o następujących polskich przewodnikach: Jan Budz, Wojciech Galica, Józef Bigos i Jędrzej Para, leśniczowie – Franciszek Klein i Ignacy Blumenfeld. Po południowej stronie Tatr działali jako przewodnicy: Tomasz Mauksch, Jan Ruman Driecny starszy, Johann Still.
Ówcześni turyści ruszali na wycieczki prawie wyłącznie z przewodnikami, tylko nieliczni wędrowali samotnie. Nie było w tym czasie znakowanych szlaków turystycznych, schronisk, dokładnych map. Wycieczki wyglądały zatem całkiem inaczej niż dzisiaj. Najczęściej były to kilkudniowe wyprawy. Nocowano w szałasach lub skalnych kolebach, przy których w chłodne wieczory ogrzewano się ciepłem ogniska. 

Druga połowa XIX wieku to czas, gdy działają legendarni przewodnicy, którzy znali całe Tatry i przyczynili się do szybkiego rozwoju turystyki, a później taternictwa. Po północnej stronie Tatr byli to: Jędrzej Bachleda Wala starszy, Maciej Gąsienica Sieczka, Szymon Tatar, Wojciech Roj, Jędrzej Bachleda Wala młodszy, Jan Bachleda Tajber i Klemens Bachleda. Po południowej stronie Tatr do najbardziej znanych przewodników należeli: Jan Ruman Driecny młodszy, Martin Spitzkopf, Johann Hunsdorfer starszy. W tym okresie przewodnicy wyprowadzają turystów na niezdobytą wtedy „koronę Tatr”.
W 1873 roku powstają równolegle dwie ważne organizacje turystyczne: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie i Węgierskie Towarzystwo Karpackie. Organizacje te stawiają sobie za zadanie rozwijanie turystyki, badania naukowe i ochronę przyrody w Tatrach. Powstaje coraz więcej schronisk, wyznacza się i znakuje szlaki turystyczne, powołuje się  straż ochrony przyrody. Obie instytucje przystępują także do ujęcia przewodnictwa w ramy organizacyjne. Po południowej stronie Tatr odbyło się to w roku 1875, zaś u nas w roku 1877. Przewodnicy otrzymują legitymacje, odznaki przewodnickie czyli „blachy”, ustala się zakres uprawnień dla przewodników (podział na klasy) i stawki za poszczególne wycieczki.

Początek XX wieku to rozwój turystyki indywidualnej. Turyści w większości wędrują już samodzielnie, po przygotowanych szlakach, wyposażeni w książkowe przewodniki i mapy. Wielu jednak wciąż korzysta z pomocy przewodników, szczególnie w bardziej ambitnych wyjściach górskich i wycieczkach zbiorowych. Wzrost ilości turystów i rozwój nowych form turystyki: taternictwa i turystyki zimowej, pociągnął za sobą coraz większą liczbę wypadków. Było to impulsem do powołania do życia w 1909 roku Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Jego szeregi zasilili w pierwszym rzędzie przewodnicy tatrzańscy.

Po drugiej wojnie światowej, wraz z powstaniem parków narodowych po obu stronach Tatr, turystyka na ich obszarze zostaje podporządkowana wymogom ochrony przyrody. Dawne PTT zostaje przekształcone w ogólnopolską organizację PTTK, któremu podlegało także przewodnictwo górskie. Rozwijający się w tym okresie masowy ruch turystyczny, opierający się głównie na zorganizowanych wycieczkach zbiorowych, był impulsem ponownego rozwoju przewodnictwa. Poza Zakopanem, powstały nowe koła przewodnickie, m.in. w Krakowie, Katowicach, Gliwicach, a także akademickie koła przewodników. Organizuje się kursy przewodnickie, a kandydaci na przewodników muszą zdawać egzaminy przed państwową komisją.
Dziś uprawnienia przewodników tatrzańskich posiada kilkaset osób. Kontynuują oni tradycję przewodnictwa, służąc swoją wiedzą i doświadczeniem w trakcie wycieczek wszystkim, którzy ruszają śladami tych pierwszych zdobywców sprzed kilku wieków i odkrywają Tatry na nowo – odkrywają je dla siebie.

tekst: Jan Krzeptowski Sabała


«« Powrót do listy
    Drukuj     Wyślij znajomemu    Ilość odwiedzin   16022

POZNAJ TATRY Copyright © MATinternet s.c. - Z-NE.PL - ZAKOPANE 1999-2024  ::  14656295 odwiedzin od 2007-01-09   ONLINE: 12